FAY NEDİR?
Fay, Kayma ivmesini gösteren çatlak/kırıklara verilen genel bir terimdir.fay, Yer kabuğunu oluşturan levhaların kırılmaları sonucunda meydana gelen iki parça, zıt yönlerde birbirleriyle sürtünmeleri sonucunda oluşan kırılmaya fay denir. Levha hareketleri neticesinde meydana gelen sıkışma ve gerilmeler ile birlikte uzun vadede enerji birikimi oluşur. Bu enerjiler sık sık ortaya çıkar. Fayların büyük çoğunluğu, levha sınırlarında meydana gelir.
Aktif Fay; Fayların hareketli olduğu bölgelere, aktif fay kuşağı adı verilir.
Fay Türleri;
1-Normal Fay; En az hasarın meydana getirdiği fay türüdür. Birbirlerini iten ve uzaklaşan levhalar arasında meydana gelir.
2-Ters Fay; Levhaların bir düzlemde birbirleriyle çarpışarak diğerinin üzerine çıkması sonucunda meydana gelmektedir. Biz bu fay türüne bindirme fayı diyebiliriz.
3-Yanal Atılımlı Faylar;
Dünyada görülen en tehlikeli fay türlerinden biri olarak bilinmektedir. Bu tür fay hareketleri, derin depremlere göre daha fazla hasar vermekte olup, sığ depremlerin oluşmasına sebep olurlar. Bu fay türünün aşağı ve yukarı doğru hareketleri yoktur. Kuzey Anadolu fay hareketleri bu deprem türüne örnek verilebilir.
4-Çöküntü; Normal faylanma arasındaki blokun çökmesine Çöküntü denir.
5-Yükselti; İki normal faylanma arasında yüksekte kalan bloka yükselti denir.
TSUNAMİ
Deniz yada okyanusların tabanında meydana gelen deprem, taban çökmesi, volkan patlaması ve bunlara bağlı zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen enerji nedeniyle meydana gelen uzun periyotlu deniz dalgasına Tusunami denir.Bir tusunaminin meydana gelebilmesi için;
1-Deniz altında büyük boyutlu heyelanlar, 2-Deprem iç merkezinin içerisinde olması, 3-Normal ve ters faylanma, 4-Deniz içerisinde volkanik adalardaki patlamalar oluşması lazım.
LEVHA NEDİR ?
Yer kabuğunu meydana getiren parçalardan her birine levha denir. Levhaları dev bir yapboza benzetmek mümkündür. Bu nedenle denilebilir ki levhalar tek parça halinde değildir. Levha hareketleri olmasaydı kıtalar meydana gelmezdi.
Yeryüzünde, Kuzey Amerika Levhası, Anadolu Levhası,Avrasya levhası, Karayip Levhası, İran Levhası,Flipin Levhası,Cocos Levhası,Arap Levhası, Nazca Levhası, Güney Amerika Levhası, Afrika Levhası, Hindistan-Avustralya Levhası, Pasifik Levhası ve Antartika Levhası olmak üzere ana ve irili ufaklı levhalar bulunmaktadır.
Levhaların birbirleriyle çarpışması ve yaklaşması 3 şekilde olur.
1-Çarpışan Levhalar;İki okyanus levhasının bir araya gelmesi sırasında, bir levha diğer levhanın altına girmesi neticesinde, yer yüzüne çıkan magma, okyanus dibinde yanardağ kütlelerinin oluşmasına neden olur.Daha yoğun olan okyanus, kıta levhasının altına girer. Derin kısımlara indiği zaman erimeye başlar ve magmanın bir kısmı ise kıta tarafında yanardağ kütlelerinin meydana gelmesine neden olur.İki kıta levhasının buluşmasında levhalardan hiç biri diğerinin altına girmez. Sıkışan bölümler yeni dağlar meydana getirir.
2-Ayrılan Levhalar;Levhalar, bir birlerinden uzaklaştıkça arada meydana gelen boşluğa Astenosferden eriyik kıyaçlar sızmaya başlar.Yüzeyde katılaşıp, yer kabuğuna eklenir. Astenosfer’den gelen bu eriyik, levhaları birbirinden uzaklaştırmaya zorlar.
3-Yanal Yer Değiştirme; İki levha birbirine sürtünerek yer değiştirirken, belirli süreler direnç gösterirler.Sürtünmeyi engelleyen bu direnç, büyük gerilime yol açar. Bu noktada biriken enerji, kırılmaya boşalır. Kırılma sırasında meydana gelen sarsıntı, yer yüzündeki depremlere neden olur. Kuzey Anadolu fay hattı bu tip levha hareketlerine sahiptir.
Bu yazımızda fay,tsunami ve levha hakkında bilgi sahibi olduk. Deprem nedir ve çeşitleri hakkında bilgi sahibi olmak için bu yazımızı okuyabilirsiniz.
